NOBELOVA NAGRADA ZA FIZIKU 2019: EVOLUCIJA SVEMIRA I DOKAZ O POSTOJANjU EGZOPLANETA
Džejms Pibls ( James Peebles), Mišel Major ( Michel Mayor) i Didije Keluz (Didier Queluz) su u utorak, osmog oktobra, u Štokholmu proglašeni dobitnicima Nobelove nagrade za fiziku za 2019. godinu za revolucionarna otkrića o svemiru.
Dodijeljena im je zajednička nagrada za rad i otkrića na evoluciji svemira i otkrivanju egzoplanete koja kruži oko zvijezde sunčeva tipa. Nagrada će biti podijeljena tako da će Džejms Pibls dobiti polovinu nagrade, a druga polovina biće podijeljena između Majora i Keluza.
,,Ovogodišnji laureati promijenili su naša saznanja o svemiru“, stoji u saopštenju Švedske kraljevske akademije nauka.
Ovaj put Nobelova nagrada za fiziku dodijeljena je za dva različita, ali veoma bliska otkrića na polju astrofizike. Nagrada Piblsu ide za njegov teorijski rad, koji je trajao decenijama, a koji je omogućio osnove modernog razumijevanja istorije svemira, od Velikog praska do danas.
Nagrada Majoru i Keluzu biće dodijeljena za otkriće egzoplanete- planete koja se nalazi izvan našeg Sunčevog sistema.
,,Dok su teorijska otkrića Džejmsa Piblsa doprinijela našem razumijevanju o tome na koji se način svemir razvijao nakon Velikog praska, Mišel Major i Didije Keluz istraživali su naše svemirsko susjedstvo u potrazi za nepoznatim planetama. Njihova otkrića zauvijek su promijenila naša shvatanja svijeta“, kaže se u obrazloženju.
-Pokretačka snaga mladim naučnicima treba da bude ljubav prema nauci, a ne traganje za nagradama, rekao je Pibls nakon što je saznao da je osvojio Nobelovu nagradu.
Džejms Džim Pibls (rođen 1935.godine) je američko-kanadski fizičar, teoretski kosmolog, trenutno profesor na Prinstonu. Od sedamdesetih, jedan je od vodećih fizičara i dao je veliki doprinos na polju istraživanja nukleosinteze (stvaranje težih atomskih jezgri), pozadinskog kosmičkog zračenja te teorije tamne materije.
Koristeći teoriju i proučavajući upravo pozadinsko kosmičko zračenje, Pibls je stvorio model oblika univerzuma, i to je upravo čuveni dijagram u kojem se univerzum predstavlja u obliku „zvona“. Prema njegovim predikcijama, univerzum se sastoji od 5% materije kakvu znamo („obična materija“), 26% tamne materije i 69% tamne energije. Upravo je to teoretska slika univerzuma koju imamo danas, mada još uvijek nije pokazano šta je to tamna materija, a još manje znamo o tamnoj energiji. Prve naznake postojanja tamne materije dali su Fric Cviki i nedavno preminula Vera Rubin, svojim istraživanjima rotacije galaksija.
Mišel Major (rođen 1942.), profesor emeritus je astrofizike na Univerzitetu Ženeva.
Didie Keluz (rođen 1966.) jedan je od šampiona otkrivanja egzoplaneta. Njegov rad je povezan sa nekoliko velikih univerziteta i instituta, poput Kembridža, Univerziteta Ženeva i grupe za astrofiziku pri Kevendiš laboratoriji. Keluz je kao student, zajedno sa svojim profesorom Mišelom Majerom analizirao zvijezdu 51 Pegasi i pomoću metode zvane Doplerova spektroskopija, oni su otkrili kako oko ove zvijezde orbitira planeta.
Planeta će dobiti ime 51 Pegasi b, nezvanično Belerofon, i to je prva egzoplaneta otkrivena oko neke zvijezde slične Suncu. Međutim, ovaj sistem je bio drugačiji od našeg – planeta koja je bila blizu zvijezde više je bila nalik našem Jupiteru nego Zemlji. Ovo je ujedino bio dokaz ne samo kako postoje drugi planetarni sistemi, nego i dokaz da oni mogu biti veoma drugačiji od našeg.
Sve do potvrde postojanja egzoplaneta, mi smo mogli samo u filmovima naučne fantastike maštati kako postoje svjetovi mimo Sunčevog sistema. Zbog ove ideja i još nekih ideja, italijanski filozof Giordano Bruno je proglašen heretikom i 1600. godine spaljen na lomači. Bruno je smatrao kako je svaka zvijezda neko sunce i kako se oko njega okreću planete slično kao u Sunčevom sistemu. Do danas je otkriveno preko 4000 egzoplaneta.
Dugo se zapravo očekivalo da će jednom Nobelova nagrada za fiziku ići upravo za Peeblsovu sliku univerzuma i otkriće egzoplaneta. Ovi doprinosi u astrofizici su zapravo radikalno izmijenili našu sliku kosmosa od polovine prošlog vijeka i naveli na mnoga druga istraživanja – na potragu za tamnom materijom, drugim egzoplanetama i egzomjesecima. Egzomjesec – prirodni sateliti jedne egzoplanete, otkriven je 2017. i poslije je ovo otkriće i potvrđeno.
Semberija info/Pripremila M. Rešidović
Dodijeljena im je zajednička nagrada za rad i otkrića na evoluciji svemira i otkrivanju egzoplanete koja kruži oko zvijezde sunčeva tipa. Nagrada će biti podijeljena tako da će Džejms Pibls dobiti polovinu nagrade, a druga polovina biće podijeljena između Majora i Keluza.
,,Ovogodišnji laureati promijenili su naša saznanja o svemiru“, stoji u saopštenju Švedske kraljevske akademije nauka.
Ovaj put Nobelova nagrada za fiziku dodijeljena je za dva različita, ali veoma bliska otkrića na polju astrofizike. Nagrada Piblsu ide za njegov teorijski rad, koji je trajao decenijama, a koji je omogućio osnove modernog razumijevanja istorije svemira, od Velikog praska do danas.
Nagrada Majoru i Keluzu biće dodijeljena za otkriće egzoplanete- planete koja se nalazi izvan našeg Sunčevog sistema.
,,Dok su teorijska otkrića Džejmsa Piblsa doprinijela našem razumijevanju o tome na koji se način svemir razvijao nakon Velikog praska, Mišel Major i Didije Keluz istraživali su naše svemirsko susjedstvo u potrazi za nepoznatim planetama. Njihova otkrića zauvijek su promijenila naša shvatanja svijeta“, kaže se u obrazloženju.
-Pokretačka snaga mladim naučnicima treba da bude ljubav prema nauci, a ne traganje za nagradama, rekao je Pibls nakon što je saznao da je osvojio Nobelovu nagradu.
Džejms Džim Pibls (rođen 1935.godine) je američko-kanadski fizičar, teoretski kosmolog, trenutno profesor na Prinstonu. Od sedamdesetih, jedan je od vodećih fizičara i dao je veliki doprinos na polju istraživanja nukleosinteze (stvaranje težih atomskih jezgri), pozadinskog kosmičkog zračenja te teorije tamne materije.
Koristeći teoriju i proučavajući upravo pozadinsko kosmičko zračenje, Pibls je stvorio model oblika univerzuma, i to je upravo čuveni dijagram u kojem se univerzum predstavlja u obliku „zvona“. Prema njegovim predikcijama, univerzum se sastoji od 5% materije kakvu znamo („obična materija“), 26% tamne materije i 69% tamne energije. Upravo je to teoretska slika univerzuma koju imamo danas, mada još uvijek nije pokazano šta je to tamna materija, a još manje znamo o tamnoj energiji. Prve naznake postojanja tamne materije dali su Fric Cviki i nedavno preminula Vera Rubin, svojim istraživanjima rotacije galaksija.
Mišel Major (rođen 1942.), profesor emeritus je astrofizike na Univerzitetu Ženeva.
Didie Keluz (rođen 1966.) jedan je od šampiona otkrivanja egzoplaneta. Njegov rad je povezan sa nekoliko velikih univerziteta i instituta, poput Kembridža, Univerziteta Ženeva i grupe za astrofiziku pri Kevendiš laboratoriji. Keluz je kao student, zajedno sa svojim profesorom Mišelom Majerom analizirao zvijezdu 51 Pegasi i pomoću metode zvane Doplerova spektroskopija, oni su otkrili kako oko ove zvijezde orbitira planeta.
Planeta će dobiti ime 51 Pegasi b, nezvanično Belerofon, i to je prva egzoplaneta otkrivena oko neke zvijezde slične Suncu. Međutim, ovaj sistem je bio drugačiji od našeg – planeta koja je bila blizu zvijezde više je bila nalik našem Jupiteru nego Zemlji. Ovo je ujedino bio dokaz ne samo kako postoje drugi planetarni sistemi, nego i dokaz da oni mogu biti veoma drugačiji od našeg.
Sve do potvrde postojanja egzoplaneta, mi smo mogli samo u filmovima naučne fantastike maštati kako postoje svjetovi mimo Sunčevog sistema. Zbog ove ideja i još nekih ideja, italijanski filozof Giordano Bruno je proglašen heretikom i 1600. godine spaljen na lomači. Bruno je smatrao kako je svaka zvijezda neko sunce i kako se oko njega okreću planete slično kao u Sunčevom sistemu. Do danas je otkriveno preko 4000 egzoplaneta.
Dugo se zapravo očekivalo da će jednom Nobelova nagrada za fiziku ići upravo za Peeblsovu sliku univerzuma i otkriće egzoplaneta. Ovi doprinosi u astrofizici su zapravo radikalno izmijenili našu sliku kosmosa od polovine prošlog vijeka i naveli na mnoga druga istraživanja – na potragu za tamnom materijom, drugim egzoplanetama i egzomjesecima. Egzomjesec – prirodni sateliti jedne egzoplanete, otkriven je 2017. i poslije je ovo otkriće i potvrđeno.
Semberija info/Pripremila M. Rešidović
